Najczęściej aby doszło do redukcji masy ciała, wystarczy ujemny bilans kaloryczny, do tego aktywność fizyczna lub po prostu więcej ruchu. A co, jeśli trzymasz się wyznaczonego planu, ruszasz się, wysypiasz, unikasz przetworzonej żywności, a masa ciała jednak nie spada ? Szukasz kolejnych diet, obniżasz kaloryczność, trenujesz ponad swoje siły, a tymczasem winowajcą może okazać się Twój własny organizm !
Jeśli obserwujesz u siebie nagły, nieuzasadniony wzrost masy ciała lub mimo stosowania ujemnego bilansu kalorycznego wciąż nie możesz schudnąć, w pierwszej kolejności powinieneś zbadać swoją tarczycę. Jest to gruczoł, który wydziela hormony tarczycy (tyroksynę T4 i trójjodotyroninę T3) odpowiedzialne za pracę całego organizmu. Ich główne funkcje to: regulacja tempa metabolizmu, przemiany glukozy, utrzymanie prawidłowej pracy układu nerwowego, regulacja wytwarzania ciepła, rozwój płodu, a także wiele innych. W przypadku, gdy problemem jest nadmierna masa ciała dochodzi do spowolnienia metabolizmu w wyniku zmniejszonego wydzielania wolnych hormonów tarczycy, co jest efektem nadmiernego wydzielania hormonu TSH w przysadce mózgowej. W badaniach zaobserwowano, że osoby, u których TSH wynosi pomiędzy 2,5 a 4,5 mg/dl mają większe ryzyko otyłości w porównaniu z osobami o TSH poniżej 2,5 mg/dl. W przypadku ciężkiej postaci niedoczynności tarczycy, przemiany metaboliczne w organizmie mogą obniżyć się nawet o 50% w stosunku do wartości przy prawidłowym funkcjonowaniu organizmu (mówiąc krótko, organizm pracuje wówczas dwa razy wolniej niż normalne). Warto pamiętać, że oprócznadwagi lub otyłości, objawy mogące wskazywać na chorobę tarczycy, to przewlekłe zmęczenie, obrzęki, zmienność nastrojów, zaburzenia płodności, zmiana rytmu wypróżnień (np. przewlekłe zaparcia).
Hashimoto, a nadmierna masa ciała.
Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy, szczególnie wśród kobiet w wieku rozrodczym. Jest również uznana za najczęstszą przyczynę otyłości powstałej na tle hormonalnym u dzieci oraz dorosłych. Zmiany powstałe w tarczycy w przebiegu choroby wynikają z nadmiernej stymulacji układu odpornościowego, a więc Hashimoto jest schorzeniem autoimmunologicznym. Nacieki zapalne powstałe w tarczycy i nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego przyczyniają się do powstania niedoczynności tarczycy. Choroba niestety może rozwijać się latami, a Ty początkowo nie zauważysz żadnych objawów. W diagnostyce choroby Hashimoto bardzo ważne jest zbadanie poziomu przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie tarczycowej oraz przeciwko tyreoglobulinie, jednak pamiętaj, że diagnozę zawsze powinien stawiać lekarz endokrynolog. Bagatelizowanie objawów lub nieprawidłowych wyników badań może skutkować nie tylko wzrostem masy ciała, ale niestety także stopniowym rozwojem innych chorób, np. cukrzycy czy insulinooporności. Ostatnią niezwykle ważną kwestią jest ryzyko współistnienia kilku chorób autoimmunologicznych jednocześnie, a więc m.in. celiakii, reumatoidalnego zapalenia stawów, cukrzycy typu 1, choroby Leśniowskiego-Crohna czy stwardnienia rozsianego. Każda z tych chorób powinna skłonić Cię do obserwacji czy zaburzenia pracy tarczycy nie występują także u Ciebie.
Leczenie farmakologiczne odgrywa główną rolę w terapii chorób tarczycy. Ważne jest jednak, aby pamiętać o higienicznym trybie życia, odpowiedniej diecie i nawodnieniu, a także, co niezwykle często jest pomijane: regeneracji, odpoczynku zarówno fizycznym jak i psychicznym oraz odpowiedniej liczbie godzin snu.
Badania, które warto zrobić by skontrolować pracę tarczycy to:
– TSH
– FT4
– FT3
– ATPO I ATG (w przypadku Hashimoto)
Leptynooporność, a nadmierna masa ciała.
Leptyna jest hormonem hamującym ośrodek głodu znajdującym się w podwzgórzu, czyli odpowiadającym za uczucie sytości. Niestety w przypadku nadmiernego poziomu tkanki tłuszczowej dochodzi do obniżenia wrażliwości komórek na leptynę, a więc w praktyce mimo dużej ilości zjadanych kalorii osoba z wysokim poziomem tkanki tłuszczowej, może nie odczuwać sytości na takim poziomie jak osoba z jej prawidłową ilością. Jest to jednak efekt, a nie przyczyna nadmiernej masy ciała. Zupełnie innym przypadkiem jest mutacja genu, który odpowiedzialny jest za wytwarzanie leptyny, co prowadzi do niepohamowanego uczucia głodu oraz otyłości olbrzymiej. Jest to jednak choroba genetyczna, a więc nie będę poświęcał jej teraz większej uwagi. Dlatego istotne jest by zbadać leptynę ?! Może być to kluczowe dla naszych efektów ! Co ciekawe, zbyt niski poziom leptyny, który często występuje u osób długo odchudzających, szczególnie o niskim poziomie tkanki tłuszczowej, jest dla nas tak samo nie korzystny !
Insulinooporność, a nadmierna masa ciała.
Insulinooporność jest stanem nieprawidłowej odpowiedzi tkanek i komórek organizmu na działanie insuliny. Zaburzenie może być wywołane genetycznie. Może być także wynikiem innych problemów hormonalnych (np. chorób tarczycy). Jednak wbrew obiegowej opinii, najczęściej ma charaktery wtórny – czyli powstaje na skutek występującej nadwagi lub otyłości. Początkowo niska wrażliwość na insulinę jest wyrównywana poprzez nasilone wydzielanie insuliny, czyli hiperinsulinemię (mówiąc wprost: im mniej nasz organizm reaguje na insulinę tym wydziela się jej coraz więcej). Dlatego też przez długi czas możemy nie zauważyć żadnych niepokojących objawów. Często jedynym czynnikiem predysponującym do rozwoju insulinooporności jest właśnie nadmierny poziom tkanki tłuszczowej (co nie musi wiązać się z nadmierną masą ciała). Wtedy wraz z upływem czasu, tkanka tłuszczowa zaczyna wydzielać substancje prozapalne, wolne kwasy tłuszczowe, co tylko nasila insulinooporność. Nadmiar insuliny prowadzi do dalszej rozbudowy tkanki tłuszczowej, co w efekcie, w jeszcze większym stopniu pogłębia insulinooporność. Jak widzicie powstaje błędne koło, które można przerwać w tym wypadku jedynie redukcją poziomu tkanki tłuszczowej, prawidłową dietą oraz aktywnością fizyczną. Co powinno skłonić Cię do diagnostyki ? Przewlekłe zmęczenie, szczególnie uczucie senności po posiłkach, utrudniona redukcja masy ciała, nasilony apetyt, szczególnie na słodkie posiłki. Jeśli zauważasz tego typu objawy, warto wykonać badanie poziomu glukozy i insuliny na czczo, a na tej podstawie przeliczyć poziom wskaźnika HOMA-IR. Insulinooporność oraz hiperinsulinemia często są bagatelizowane, a niestety mogą prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych oraz rozwoju cukrzycy. Dlatego, tak ważna jest zmiana sposobu żywienia (szczególnie korzystna jest dieta o niskim indeksie (ewentualnie średnim) glikemicznym) oraz stylu życia. Jeśli wynik HOMA-IR wyjdzie wysoki, należy udać się do lekarza w celu pogłębiania badań. Najczęściej zaleca się wykonać krzywą cukrową oraz insulinową (np. 3 punktowe), jednak te badania muszą być zlecone przez lekarza. Oprócz leczenia farmakologicznego, zazwyczaj podstawowymi zaleceniami lekarzy jest zredukowanie masy ciała (często takie osoby mają nadwagę) oraz wprowadzenie aktywności fizycznej. Dla przykładu, jest wiele badań które wskazują ze trening siłowy wpływa korzystnie na insulinooporność.
PCOS, a nadmierna masa ciała.
PCOS jest najczęściej występującym schorzeniem hormonalnym wśród kobiet w wieku rozrodczym. Zaburzenie to może prowadzić do wielu innych chorób, jak m.in. insulinooporności, cukrzycy typu II, chorób układu sercowo-naczyniowego, niepłodności. Niestety, często pierwszym objawem choroby jest nadmierna masa ciała (w około 50% przypadków), jednak nie zawsze. Równie często występuje nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej przy zachowanej prawidłowej masie ciała. Innymi objawami, które powinny skłonić do konsultacji z ginekologiem/endokrynologiem to:
- zaburzenia miesiączkowania (długie cykle, brak miesiączki),
- brak owulacji,
- niepłodność,
- nadmierne owłosienie, trądzik, tłusta skóra.
Najprawdopodobniej PCOS jest wynikiem nadmiernego poziomu androgenów, szczególnie testosteronu, który nasila odkładanie tłuszczu trzewnego. W konsekwencji pojawiają się zaburzenia metabolizmu węglowodanów oraz insulinooporność i hiperinsulinemia. W efekcie powstaje błędne koło: otyłość nasila IO i generuje nadmiar testosteronu, hamując produkcję innych hormonów odpowiedzialnych za prawidłowy cykl kobiety. Nadmiar tkanki tłuszczowej wyzwala stan zapalny, szczególnie w odpowiedzi na spożycie cukru i tłuszczu nasyconego, a to z kolei znów wywołuje nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej. Koło się zamyka.
Błędnym stwierdzeniem jest, że przy PCOS nie da się nic zrobić, a kobiety skazane są na nadmierną masę ciała. Odpowiednio dobrany sposób żywienia oraz aktywność fizyczna pozwalają na obniżenie poziomu tkanki tłuszczowej, co zmniejsza insulinooporność oraz poziom androgenów, przywracając owulację. Warto pamiętać, że nadmiar masy ciała pogarsza wszystkie parametry metaboliczne oraz reprodukcyjne w PCOS. Oczywiście niejednokrotnie wskazaniem jest również przyjmowanie leków dobranych przez specjalistę.
Podsumowując, niektóre problemy zdrowotne mogą znacznie wpływać na postępy w odchudzaniu. Jeśli więc obserwujesz u siebie niepokojące objawy powinieneś udać się do lekarza w celu dalszej diagnostyki. Ważne jest, aby pamiętać, że wszystkie z tych problemów utrudniają redukcję masy ciała, ale nie uniemożliwiają jej. Przy odpowiednim wsparciu medycznym oraz żywieniowym da się osiągnąć zarówno poprawę zdrowia jak i sylwetki.
Na mojej stronię znajdziesz również artykuł który poświęciłem żywieniu przy: Niedoczynności tarczycy – https://szostaky.com/zywienie-w-niedoczynnosci-tarczycy/
Ja niedługo wstawię nowy artykuł o PCOS! bądźcie czujni!
Bibliografia:
- Wu H., Ballantyne C.M.: Metabolic Inflammation and Insulin Resistance in Obesity, https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIRCRESAHA.119.315896.
- Napiórkowska L., Franek E.: Insulinooporność a stan przedcukrzycowy, Postępy Nauk Medycznych 2/2017, s. 84-88.
- Kozak-Nurczyk P.K., Nurczyk K., Prystupa A., i In.: Wpływ tkanki tłuszczowej i wybranych adipokin na insulinooporność oraz rozwój cukrzycy typu 2, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2018, Tom 24, Nr 4, 210–213.
- Tuchendler P., Zdrojewicz Z.: Dieta w chorobach tarczycy, Med Rodz 2017; 20(4): 299-303.
- Witkowska-Sędek E., Kucharska A., Rumińska M., i In.: Thyroid dysfunction in obese and overweight children, Endokrynologia Polska 2017; 68 (1).
- C.J., Goldenberg N.: Characteristics of obesity in polycystic ovary syndrome: Etiology, treatment, and genetics, Metabolism, Volume 92, March 2019, Pages 108-120.